Genlerin Gücünü Keşfedin

GÜNÜMÜZ MODERN TIBBI ARTIK HASTALIKLAR OLUŞMADAN ÖNLENMESINI HEDEF ALIYOR. BUNUN IÇIN DE TAMAMEN GENETIK TESTLERDEN FAYDALANIYOR. "TIBBI GENETIK VE BIREYSELLEŞTIRILMIŞ TIP" ALANLARINDA UZMAN DOKTORLARDAN BIRI OLAN PROF. DR. HAKAN CANGÜL ILE MERAK EDILEN SORULARA YANIT ARADIK...

Prof. Dr. Hakan Cangül, "Tıbbi Genetik ve Bireyselleştirilmiş Tıp" alanlarında uzman doktor ve akademisyenlerimizden biri... Hakan Bey, 1991 yılında Tıp Fakültesi'nden mezun olduktan sonra biyokimya, daha sonra da "İnsan Genetiği" alanında ABD, New York University (NYU)'de doktorasını yapmış... 2003 yılında Türkiye'ye dönerek Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi'nde Tür-kiye'de ilklerden olan"Tıbbi Genetik Anabilim Dalı" kurucu öğretim üyesi olmuş. 2008'de 'Nadir Hastalıklar' alanında 'Gen Keşfi' çalışmaları yapmak üzere İngiltere'ye gitmiş ve burada da Doçentlik ünvanını almış Cangül. İngiltere'de bu-lunduğu 2008-2012 yılları arasında ise "University of Bir-mingham'da Centre for Rare Diseasesand Personalised Me-dicine" merkezinin kurucu öğretim üyeleri arasında yer almış... Prof.Dr. Hakan Cangül ayrıca 1000 Genomes, UK10K ve WGS100K gibi dünya çapındaki insan genom projelerinde aktif olarak rol alan bir isim...
Gentleman: Genler insan hayatında pek çok şeyin belirleyicisi. Genlerimiz yaşamımızda nelere yön veriyor? Belirleyici etkileri neler?
Hakan Cangül: Her insanın genetik şifresi kendisine özeldir ve her açıdan tek olmasını sağlar. Bu durum insanlar arasında fiziksel yapı, sağlık durumu, kişilik özellikleri, sportif ve sanat-sal beceriler açısından görülen farklılıkların önemli bir kayna-ğıdır. Genetik şifremiz organların oluşumu ve fonksiyonu ile ilgili bilgiler içerdiği gibi sık görülen hastalıklara olan eğilimin önceden belirlenmesi - önlenmesi, vücut ağırlığının ve hormo-nal dengenin düzenlenmesi, sağlıklı ve uzun bir yaşama sahip olmayı sağlayacak bilgileri de kapsamaktadır. Bu nedenle ge-netik şifrenin çözülmesi hastalıkların tamamen kişiye özgü bir şekilde tanı ve tedavisini sağladığı gibi, sağlıklı kişilerin de risk-lerinin önceden belirlenerek daha sağlıklı ve uzun bir ömür sürmelerine imkan sağlamaktadır. Kişiler arasındaki genetik farklılıklar, sağlığımızı ve formumuzu korumak için alacağımız önlemlerin de farklı olmasını gerektirmektedir. Örneğin belli bir diyetin (Atkinson, Protein,Ketojenik veya Karatay diyeti vb.) herkese ayni şekilde uygulanması tek beden bir elbiseyi herkese giydirmeye çalışmaktır. Günümüzde bireyin beslen-mesi tamamen kendi genetik profiline uygunolarak düzenlen-mesi adeta terzide dikilmiş üzerine tam oturanbir kıyafet gibi oluyor ve diğer diyetlere göre 4 kat daha hızlı sonuç veriyor.
G: Peki genlerin şifresi çözülebildi mi?
H.C: Yaklaşık 60 yıl önce genetiğimizi oluşturan DNA mole-külünün yapısı tanımlanmış ve bundan 50 yıl sonra (2003) İnsan Genom Projesi ile genetik şifrenin tamamı çözülmüştür. İlk şifrenin çözülmesi 4 milyar dolara mal olmuş ve 14 yıl al-mıştır. Son 10 yılda ise bu alanda yaşanan baş döndürücü ge-lişmeler sonucu günümüzde bir kişinin genetik şifresinin ta-mamı birkaç gün içeresinde ve çok ucuz bir maliyetle (yaklaşık 1000 dolar) ortaya çıkarılabilmektedir.

"Genetik şifrenin çözülmesi hastalıkların tamamen kişiye özgü bir şekilde tanı ve tedavisini sağladığı gibi; sağlıklı kişilerin de risklerinin önceden belirlenerek daha uzun bir ömür sürmelerine imkan sağlamakta..."

G: Telomer nedir ve yaşlanma süreci ile bağlan-tısı hakkında bilgi verir misiniz?
H.C:Telomerler kromozomların uçlarında yer alan koruyucu DNA bölgeleridir ve her hücre bölünmesinde boyları bir miktar kısalır. Telomer boyu kısalmasının hücre yaşlanması, yenilenme kabiliyetiyle ilişkili olduğu bulunmuş ve bu kı-salmanın bireylere özgü farklılıklar gösterdiği, bunun da kişilerin farklı hızlarda yaşlanmasına neden olduğu bulunmuştur. Laboratuarda fare-lerin sadece telomerlerinin deneysel olarak kısal-tılması 6 kat daha hızlı yaşlanmalarına neden oldu ve aynı farelerde telomer boyları uzatıldı-ğında yaşlı farelerin tekrar gençleştiği görüldü. Bu adeta zamanı geri almaktı ve anti-aging ça-lışmalarında yeni bir çığır açan devrimsel bir dönüm noktasıydı.Bunun yanında telomer kısalı-ğının hastalıkların oluşumunda da önemli bir rolü vardır.
G: Telomerlerimizin kısalmasını, yaşam şekli-mizde yapacağımız değişikliklerle yavaşlatabilir miyiz?
H.C: Uzun telomerler ile doğuyoruz ve yaşam boyunca telomerlerimiz neredeyse 5 kat kadar kısalıyor. Kişinin genetik faktörleri, yaşam tar-zı ve çevresel faktörler bu kısalmanın hızı üze-rinde rol oynuyor. Ancak vücudumuzda her şey için olduğu gibi telomer kısalmasının aleyhine çalışan bir mekanizma da var, telomeraz adı ve-rilen bir enzim yeni telomerlerin sentezini sağ-lıyor. Fakat bu enzimin aktivitesi, erişkin hüc-relerinde giderek azalıyor. Günümüzde telomeraz aktivitesini arttıran tamamen bitkisel özlü gıda takviyeleri kullanılmaya başlandı. 2007 yılından bu yana ABD'de yaygın olarak hekim kontrolünde kullanılıyor. Bu gruptaki insanların kanser insidansı tüm Amerikan top-lumu ile karşılaştırıldığında daha düşük bulundu. Bunun yanında egzersiz, Akdeniz ve düşük kalorili diyet, antioksidanlar, güçlü bir sosyal/spiritüel dünyanın telomer uzunluğu üzerinde olumlu etkileri olduğu gösterildi. Kalori kısıt-lamasının farelerin ömrünü yüzde 40 oranında uzattığı kesin olarak gösterildi.
G: TA-65 besin desteği ne işe yarar ve ne kadar süre kullanmak gerekir?
H.C: TA-65 telomeraz enzimini aktive eden ta-mamen bitkisel kaynaklı bir özüt olan besin des-teğidir. Bu özütte aktif olan kısım Çin tıbbında da 2000 yıldır kullanılan Astragalus bitkisinin kökünden özel bir ekstraksiyon yöntemiyle elde edilen TA-65 adında bir moleküldür ve yapılan klinik çalışmalarda herhangi bir yan etkisine yan etkisine rastlanmamıştır. Kişinin telomer uzunluğu

"Spor olarak hergün yüzerim ve bisiklete binerim. Bunun dışında zaman zaman basketbol, kayak ve tenis de oynarım. Alan dışı kitap okumayı çok severim. Roman da olsa her kitap kişisel gelişim kitabıdır aslında. .."

yaşına göre dozajı belirliyoruz. En az bir yıllık bir kullanım öneriyoruz, bu sürenin sonun-da TAT testini tekrarlıyoruz ve ortalama olarak telomer boylarında 500 bp kadar bir uzama tes-pit ediyoruz. Enerji/Mod düzeylerinde artış, saç-cilt kalitesinin gelişmesi, kırışıklıklarda azalma, görme netliğinin artışı, seksüel fonksiyonların yükselmesi, unutkanlığın azalması, uyku kalite-sinde artış, eklem sağlığında gelişme birkaç ay içine, en hızlı ve sık gördüğümüz gelişmeler ara-sında yer almaktadır. Bunun yanında bağışıklık sisteminin güçlenmesini net olarak testlerle or-taya koyabilmekteyiz. Bunun da kanser, enfek-siyon ve diğer hastalıklara karşı koruyucu olduğu gösterilmiştir.
G: Biraz da hobilerinizi soralım. Boş zamanları-nızda neler yaparsınız?
H.C: Bence boş zaman diye bir şey yoktur. Benim bu dilimdeki önceliğim sosyal ilişkiler, spor ve spiritüel pratiklerdir. Ben spor olarak yaklaşık her gün yüzerim ve bisiklete binerim, bunun dı-şında zaman zaman basketbol, kayak ve tenis ya-parım. Alan dışı kitap okumayı çok severim, ro-man da olsa her kitap kişisel gelişim kitabıdır aslında. Filmler muhteşem olabiliyor. Aileme ve arkadaşlarıma çok önem veririm, günün ortasın-da biri ararsa tüm dikkatimi ona verir ve yapa-bileceğim bir şey varsa elimden gelenin en iyisi-ni yapmaya çalışırım. İnançlı bir insanım ve tasavvuf yolunda yürümeye çalışırım.
G: Kendinizi en iyi hissettiğiniz yer neresidir?
H.C: Dostlarımın yanıdır. Huzur ve sıcaklık yok-sa tropikal adalar gibi dünyanın en cennet me-kanlarının cehenneme dönebileceğini, tatlı sıcak bir sohbetin ise çok da özel olmayan mekanları cennete çevirebileceğini defalarca deneyimledim.
G: Saatlere meraklı mısınızdır? Tercih ettiğiniz markaları soralım...
H.C: Marka belirtmek prensiplerime aykırı olduğu için buna tuzak soru diyelim (gülüyor). Ancak Apple Watch spor aktivitelerimin takibi için bana inanılmaz olanaklar sağlıyor ve Rolex klasiği tartışılmaz.
G: Giyim tarzınız ve sevdiğiniz markalar hangileri?
H.C: Tarz olarak genelde smart-casual tercih ediyorum ancak tabii ki yerine göre giyinmek asıldır. Bir smokin veya klasik takım elbisenin gerekli olduğu yer beni hiç bozmaz, zevkle uyarım. Mar-ka yine tuzak ama Prada inanılmaz, ardından Tom Ford, Gucci ve Armani gelir.
G: Otomobilde ne tür araçları seversiniz?
H.C: Spor araç olarak Porsche 911, günlük kul-lanım için Renault Kadjar.
G: Son olarak eklemek istediklerinizi soralım...
H.C: Tıp eğitiminin başlangıcında eski çağlardan beri söylenen bir söz öğrencilere önemle hatırla-tılır: “Esasen hastalık yoktur, hasta vardır”. Bu cümle, aslında her hastanın belli bir hastalığın kendine özgü formunu yaşadığını belirtmektedir. Çok yakın bir gelecekte ise, hâlihazırda başlamış olan "Dijital Tıp" denilen bir uygulama hayatımı-za girecektir. Bu uygulamada kişinin tüm genomu dizilenip elektronik formatta dosyasında buluna-cak, bunun üzerine her yıl "Sistem Biyoloji" adı verilen uygulamayla takibi yapılacaktır. Bütün bu bulgular büyük bir veri oluşturmakta, biyoloji ve tıbbın dijitalize olmasını sağlamaktadır.

"BİYOLOJİK YAŞ; GENETİK FAKTÖRLER, HAYAT TARZI, STRES DURUMU, BESLENME ALIŞKANLIKLARI GİBİ FAKTÖRLERLE TAKVİM YAŞINDAN FARKLI OLUYOR. BU NEDENLERLE BİYOLOJİK YAŞIMIZ TAKVİM YAŞIMIZDAN FARKLIDIR VE BİREYLER BİRBİRİNDEN FARKLI HIZDA YAŞLANIR..."