Telomer Nedir ?

Telomer her bir DNA sarmalının ucunda bulunan ve kromozomları koruyan parçalardır.  Tıpkı ayakkabı bağcıklarının ucundaki plastik parçalara benzerler. Vücudumuzdaki tüm hücrelerdeki DNA sarmallarının ucunda bulunurlar. Her hücrede 23 kromozom çifti olduğundan, her hücrenin 92 telomeri vardır.

Hücrelerimiz bizi genç ve sağlıklı tutabilmek için her bölündüğünde, telomerler sürekli kısalır. Ayrıca telomer uzunluğu stres, sigara, obezite, egzersiz eksikliği, kötü beslenme alışkanlıklarının da katkısı ile daha da kısalırlar. 

Telomerler kritik bir uzunluğa ulaştıklarında artık hücrenin bölünmesi sona erer. Bu yüzden bir hücre kendi kendine en fazla 50-60 kez bölünebilir. Hayflick Limiti denen bu durum 1960’larda Dr. Hayflick tarafından tanımlanmıştır. Bu neden ile insanın en iyi koşullarda yaşasa dahi yaklaşık 125 ile sınırlı bir hayatı olmaktadır.

Tek Bir Zayıf Halka

Hücrenin artık görev yapamamaz hale gelebilmesi için, 92 telomerden sadece 1 tanesinin kritik eşiğe gelmiş olması yeterlidir. Tek bir hücreyi telomerleri kısaldığı için kaybetmek trilyonlarca hücremiz içinde anlamlı gözükmese de yaşımız ilerledikçe bu tip hücrelerin sayısı giderek artacaktır.

2009 yılında 3 bilimadamı (Blackburn/Greider/Sztozak) Tıp/Fizyoloji alanında telomerlerin uzunluğunu yöneten Telomeraz denilen bir enzimi keşfederek Nobel ödülüne layık görüldüler. Telomeraz kök hücre ve sperm hücrelerinde sonsuz düzeyde üretiliyordu ve bu iki hücre grubu hiç yaşlanmıyordu (eğer üreme hücrelerinde telomerler kısalıyor olsaydı, bebekler anne ve babalarının yaşı ile doğacaklardı). 

Fakat vücudumuzun %99’dan fazlasını oluşturan somatik hücrelerde telomeraz geni bloke olduğundan vücudumuzun giderek yaşlandığı belirlendi. İyi haber ise artık bu hücrelerdeki telomerazı yeniden aktive ederek telomerlerin uzamasını sağlamak mümkün. Laboratuvar çalışmalarında yaşlı farelerin telomerlerinin yeniden uzatılması sayesinde tıpkı genç fareler gibi sağlıklı, hareketli ve keskin zekalı hale gelebildikleri gösterilmiştir. 

Telomerazı aktive etmenin en önemli 3 etkisi olarak şunlar sayılabilir;

1. Telomer kısalmasın bağlı yaşlanmanın yavaşlatılması ve geri çevrilmesi;
2. Bağışıklık sistemi başta olmak üzere hücrelerin sağlıklı kalmalarını sağlayarak fonksiyonlarına devam etmeleri,
3. Yaşlı hücrelerin gençleştirilerek eski kapasitelerine döndürülmesi.