Kanser

Kalp-damar hastalıkları ve tip 2 diyabete benzer olarak kanser riski de yaş ile artar. Yapılan araştırmalar telomerlerin kanserlerde 2 rolünü gösteriyor.

1. Kısa telomerler kanser riskini doğrudan artıran faktörlerden biridir.
2. Öte yandan kanserin oluşmasından sonra da kritik düzeyde kısa olan telomerler kanserin ilerleyişini ve ölüm riskini daha da artırır.

Somatik hücrelerin (bedenin %99'nu oluşturan özelleşmiş hücreler, geri kalan %1 ise kök ve üreme hücreleridir) tersine kanser hücrelerinde telomeraz düzeyi oldukça yüksektir. Kanser hücreleri, aşırı kısa telomerlerin getirdiği kendisini kopyalayamama sorununu, telomeraz genini (telomerlerin uzamasını sağlayan enzimi yöneten gen) aktive ederek çözer. Böylece ölümsüz ve sonsuz çoğalma kabiliyeti kazanırlar.

Asıl sorun, telomerazın hücrede aşırı miktarda olması değil, hücrelerinin telomerlerinin kritik düzeyde kısa olması kanser riskini artırmaktadır.

Bilimsel veriler kaserli dokulardan alınan hücrelerdeki telomerlerin aynı  dokunun sağlıklı kısımlarındaki hücrelere göre daha kısa olduğunu tartışmasız netlikte göstermektedir. Ayrıca özellikle meme ve prostat kanseri dokularında kısa telomerler, hastalığın ilerleyen aşamalarında artışa geçerek ilerleyişi hızlandırmakla beraber sağ kalım oranını düşürmektedir.

Telomer kısalığı kanser bağlantılı ölümlerde bir risk faktörü olarak kendini göstermektedir.Hücrelerin kendilerini kopyalama süreçlerinde doğal olarak telomerlerin kısalması ve kritik düzeye ulaşmaları hücrelerin senesens olarak bilinen ve zombi hücre olarak tanımlanabilecek bir moda geçmelerine neden olur. DNA'nın ucundaki koruyucu olarak görev yapan telomerler aşırı kısaldığından kromozomlar korumasız kalarak mutasyonlara (kansere) açık hale gelirler.

Telomer kısalması normalde otofajiyi (hücrenin kontrollü olarak kendisini yok etmesi) tetikler ki bu aslında çok da iyi bir koruma mekanizmasıdır. Ancak sonsuz yaşamaya programlı kanser hücreleri bu aşamada yok olmaktan telomeraz enzimini aktive ederek kaçar. Telomeraz aktivasyonu, kısa telomerlerin bir miktar uzamasına ve normalde kanser hücresinin ölümüne yol açması gereken bu otofaji sürecinden kaçabilmesini sağlar.

Kanser oluşumuna zemin hazırlayan faktörlerden biri de yaşlanma ile bağışıklık sistemi hücrelerinin (T hücreleri) sayısının ve fonksiyonlarının azalmasıdır. Artık telomerleri kısa olan bu bağışıklık sistemi hücreleri normalde kolayca baş edebileceği kanser hücreleri ile mücadele edemez.

Sonuç olarak görünmektedir ki kısa telomerler kanser oluşum riskini belirgin biçimde artırmaktayken, telomeraz ve telomerlerin korunması sağ kalım için oldukça önemli görünmektedir.

Genç yaşayın - uzun yaşayın - sağlıklı yaşayın